![]() |
ΑΡΧΙΚΗ | ΒΙΒΛΙΟ | ΒΙΒΛΙΑ - ΕΚΔΟΣΕΙΣ | ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ | ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ | ΝΕΑ | ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | LINKS | ENGLISH |
ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΒΑΘΗ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ (*) Ο Δημήτρης Χίλιος είναι συγγραφέας και από τις εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν τα μυθιστορήματά του «Με το σφύριγμα του τραίνου» & «Χάρτινα φιλιά». |
Τα Κάλαντα και
η ιστορία τους «Ελάτε παιδιά νά τραγ’δησ’τε...» Του Δημήτρη Χίλιου(*) Νικηφόρου Λύτρα «Τα κάλαντα» Αλήθεια, ποιος δεν βγήκε, παιδί, τις γιορτές να τραγουδήσει τα
κάλαντα; Ποιος δεν ξύπνησε πρωΐ –καμμιά φορά και νύχτα ακόμη,
αξημέρωτα– ντυμένος με τόσα ρούχα που δεν έκλειναν τα χέρια
στις μασχάλες, διπλωμένος στο κασκόλ και το σκουφί, να μην
πήρε σβάρνα δρόμους και καλντερίμια! Το μεταλλικό τριγωνάκι στα γαντοφορεμένα χέρια, κάποτε και το μικρό χάρτινο καράβι στην αγκαλιά, αυτιά και μύτες κατακόκκινα, ξυλιασμένα από την παγωνιά και... Χριστού την θείαν γέννησιν Μέσα σε μια βδομάδα καινούργια έξοδος με την ίδια ή άλλη παρέα —σαν μαλώναμε στην μοιρασιά με την προηγούμενη— και... Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά Σε πέντε μέρες, πρωΐ της πρωτάγιασης (παραμονή Θεοφανείων), δώστου ξανά–μανά από την αρχή... Σήμερα τα φώτα και ο φωτισμός Το τι σαρδάμ γίνονταν και το τι ανακάτωμα
των στίχων με χίλιους δυο σολοικισμούς, δεν περιγράφονται. Καμμιά
φορά από το στόμα των απτόητων καλαντιστών, δραπέτευαν κάλαντα
εντελώς αγνώριστα. Καλήν ημέραν άρχοντες, Εθιμικά τραγούδια του λαού, χαρακτηρίζουν
τα λεξικά τα κάλαντα, που ψάλλονται από παιδιά, καμμιά φορά κι
από ἐνηλίκους. Φέρουν το όνομα από τις καλένδες του Ιανουαρίου
της Ρωμαϊκής εποχής (πρωτοχρονιά). Από τον 2ο π.Χ. αιώνα η πρωτοχρονιά
ξεκίνησε να γιορτάζεται τον Ιανουάριο, ενώ μέχρι τότε γιορταζόταν
Μάρτιο. Εν τω σπηλαίω τίκτεται, Εκείνο που έμεινε αμετάβλητο από την αρχαιότητα,
όσον αφορά το έθιμο, είναι το φιλοδώρημα. Σήμερα είναι χρηματικό
ποσό κυρίως. Παλαιότερα όμως, ή και τώρα ακόμη στην επαρχία,
η νοικοκυρά κέρναγε φαγώσιμα τους καλαντιστές. Γλυκά, πίττες,
αμύγδαλα, καρύδια, ρόδια. Κάτι που να είναι ή να προέρχεται από
καρπό της γης. Και τούτο για να συμβολίσει την αναμενόμενη καλή
σοδειά, πράγμα που εύχεται ο καλαντιστής στον νοικοκύρη. Τα κάλαντα ως έθιμο είναι παλαιότερα κι από
την ονομασία τους ακόμη. Κι αυτό φαίνεται από εκείνα του νέου
χρόνου. Άλλο στοιχείο του εθίμου που επιβίωσε σε πολλά
μέρη μέχρι τα νεότερα χρόνια είναι το να χτυπιούνται (ελαφρώς
βέβαια) οι νοικοκυρές με χλωρά κλαδιά για να μεταδοθεί έτσι σε
αυτές η φρεσκάδα, η ανθηρότητα και η καρποφορία των φυτών. Τούτο
όμως το στοιχείο τοποθετεί την γέννηση του εθίμου σε εποχή προγενέστερη
της αρχαίας Ελλάδας, γιατί η πίστη αυτή συναντάται ιστορικά σε
πλήθος λαών και θεωρείται επιβίωση πρωτόγονων και πανάρχαιων
δοξασιών που έφθασε μέχρι τις μέρες μας. Κάτι τέτοιες μέρες κατανυκτικές κι ευφρόσυνες,
είναι τα κάλαντα στους δρόμους και οι βυζαντινοί ύμνοι στην εκκλησία
που δίνουν το μέτρο της χαράς και της προσδοκίας. Γιατί τα κάλαντα
εκτός από τραγούδια ευχετικά στον νοικοκύρη, είναι και ποιητικότατες
αναγγελίες του μεγάλου μηνύματος. Η χαρά της γέννησης του Χριστού
υφαίνεται με τη γλυκειά απαντοχή της υγείας, της χαράς, της ευτυχίας,
της αφθονίας. Η έλευση του Θεανθρώπου συναρτάται με την καθημερινή
ζωή και ο λαός πιστεύει πως η μαγεία των ημερών τον βοηθά να
μαντέψει το μέλλον και το προδιαγράφει με τους οιωνούς άριστους. Σ΄ αυτό το σπίτι που ΄ρθαμε Καμμιά φορά μπροστά στις πόρτες που δεν άνοιγαν,
ακουγόταν κι η σκαμπρόζικη παραλλαγή, μα πάντα η διάθεση ήταν
καλή –οι παιδικές ευχές πάντα συγκινούν– κι η χαρά περίσσευε. Μέρες που είναι, στη μνήμη κλωθογυρίζουν παλιά
διαβάσματα κι ανάμεσά τους το χριστουγεννιάτικο διήγημα «Ο Αμερικάνος»
του αγίου της νεότερης ελληνικής γραμματολογίας, του γλυκύτατου
κυρ΄ Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Η φωτογράφιση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη από τον Νιρβάνα (www.fotoart.gr) Τώρα... Αλλά ας ακούσουμε τον ίδιο τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη έτσι όπως τον ακούγαμε στα παιδικά διαβάσματα να ψιθυρίζει δίπλα στο τζάκι τις πονεμένες ιστορίες των φτωχών και καταφρονεμένων κι ύστερα να ψάλλει γλυκά το «Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει...» κανοναρχώντας τον ρυθμό με το πόδι στα πάτωμα: «...τη Κυριακή μετά την Χριστού γέννησιν, ετελούντο εν πάση χαρά καί σεμνότητι
οι γάμοι του Ιωάννου Εὐσταθίου Μοθωνιού μετά της Μελαχροινής
Μιχαήλ Κουμπουρτζή. (*) Ο Δημήτρης Χίλιος είναι συγγραφέας και από τις εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν τα μυθιστορήματά του «Με το σφύριγμα του τραίνου» & «Χάρτινα φιλιά». ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΒΑΘΗ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ |