Πρώτο ελληνικό Συνέδριο για τη Σύγχρονη Εφηβική Λογοτεχνία

Περιλήψεις ανακοινώσεων.

Ακριτόπουλος Αλέκος, Επίκουρος Καθηγητής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
Φανταστική λογοτεχνία και εφηβική μύηση στο μυθιστόρημα Δομήνικος του Μάνου Κοντολέοντος

Στην ανακοίνωση, θα γίνει κριτική παρουσίαση του μυθιστορήματος Δομήνικος του Μάνου Κοντολέοντος. Ο συγγραφέας, στις αρχές της δεκαετίας του ’90 συγγράφει ένα μυθιστόρημα του οποίου η μυθοπλασία στηρίζεται στη λειτουργία του μη πραγματικού. Πρόκειται για την εξιστόρηση διάφορων περιπετειών ενός νέου εφήβου που θα τον μυήσουν στη ζωή  και κυρίως θα καλύψουν την τραυματική εμπειρία του (αρρώστια του πατέρα) μέσω ενός φανταστικoύ ταξιδιού με το οποίο θα γνωρίσει πράγματα που θα τον βοηθήσουν να επιτύχει την αυτοσυνειδησία.
Θα ερμηνευτούν οι επιλογές του συγγραφέα που αφορούν στη μυθοπλασία του έργου, την αφήγηση, τους χαρακτήρες, το θέμα, σε μια εποχή όπου το εφηβικό μυθιστόρημα στην Ελλάδα είχε δώσει πολλά δείγματα ρεαλιστικής αλλά όχι φανταστικής λογοτεχνίας, ενώ στην Ευρώπη τουλάχιστον το φανταστικό είδος (fantasy) -στο οποίο εντάσσεται το υπό έρευνα έργο- είχε μια μακρά παράδοση στον 20ο αιώνα (J.R.R. Tolkien, G. Rowling).

Αναγνωστοπούλου Διαμάντη, Καθηγήτρια, Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Το αυτοβιογραφικό στοιχείο και η λειτουργία του στο εφηβικό μυθιστόρημα

Στα πλαίσια της ανακοίνωσης αυτής, θα εξετάσουμε τους λόγους, τους τρόπους και τη λειτουργία του αυτοβιογραφικού στοιχείου στο μυθιστόρημα για εφήβους. Διηγήσεις-μαρτυρίες, γραφές της εσωτερικότητας και του εγώ, εστίαση στον ήρωα ή στην ηρωίδα, των οποίων η ατομική μοίρα χρησιμεύει ως μάθημα και λειτουργεί παραδειγματικά για τον αναγνώστη, αφηγηματικές στρατηγικές που αποβλέπουν στο να οδηγήσουν τον επιφυλακτικό έφηβο αναγνώστη στο κείμενο και να επισύρουν την προσοχή του σ’ αυτό. Πρόκειται για μια μορφή επικοινωνίας, που επιδιώκει να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση μιας άμεσης επικοινωνίας με τον αναγνώστη, που προβάλλει, ανάμεσα σε άλλους λόγους, ως μία ιδανική βοήθεια για την είσοδο του εν εξελίξει αναγνώστη στην αφηρημένη λογοτεχνική επικοινωνία, αλλά και ως δημιουργός σχέσεων ανάμεσα στο κείμενο και τον αναγνώστη και ανάμεσα στον συγγραφέα και τον αναγνώστη.

Αποστολίδου Βενετία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Η περιπέτεια της ενηλικίωσης. Μια πρόταση διδασκαλίας της εφηβικής λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο

Στην ανακοίνωση θα παρουσιαστεί μια πρόταση διδασκαλίας της εφηβικής λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο η οποία έχει εκπονηθεί στο πλαίσιο του Προγράμματος «Εκπαίδευση Μουσουλμανοπαίδων 2002-2004», ένα πρόγραμμα με στόχο την προώθηση της ελληνομάθειας και της σχολικής επιτυχίας των μουσουλμάνων μαθητών της Θράκης.
Η διδακτική πρόταση επιδιώκει να αξιοποιήσει την πλούσια σύγχρονη παραγωγή μυθιστορημάτων με ήρωες εφήβους στην επίπονη πορεία τους προς την ενηλικίωση. Επιμέρους θεματικές της διδακτικής ενότητας είναι η σχολική ζωή, η φιλία και οι σχέσεις με συνομηλίκους, οι σχέσεις με το άλλο φύλο, η οικογένεια και οι σχέσεις με ενηλίκους. Μέσα από τα λογοτεχνικά κείμενα επιδιώκουμε οι έφηβοι μαθητές να καλλιεργήσουν την αυτοσυνειδησία τους και να ενισχυθούν στη διαδικασία συγκρότησης της ταυτότητάς τους. Να αντιληφθούν την ιστορικότητα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν μέσα από τη σύγκριση με πορτρέτα εφήβων άλλων εποχών και άλλων πολιτισμών. Τέλος, δεδομένου ότι η διδακτική αυτή πρόταση, απευθυνόταν σε μειονοτικούς μαθητές, ο σχεδιασμός της δε μπορεί παρά να παίρνει υπόψη και να τονίζει την εφηβική ταυτότητα σε ένα διαπολιτισμικό περιβάλλον.
Η διδακτική πρόταση οργανώνεται πάνω σε ένα σύνολο εφηβικών μυθιστορημάτων μεταξύ των οποίων είναι: R. K. Narayan, Ο Σουάμι και οι φίλοι, Τζούντι Μπλουμ, Αρκεί να είμαστε μαζί, Κριστίνε Νέσλιγκερ, Ο Λούκη live, Γκαγιέ Χιτσιγιλμάζ, Με μπλουτζήν και φερετζέ, Λένα Μερίκα, Με κύμινο και αγάπη, Αλκη Ζέη, Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της κ.α. Θα προταθούν κατάλληλες διδακτικές δραστηριότητες για τα παραπάνω και για άλλα παρόμοια βιβλία.     

Γαβριηλίδου Σοφία, Λέκτορας, Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Περιθωριακοί χαρακτήρες στη σύγχρονη ελληνική εφηβική λογοτεχνία

Όπως προκύπτει από εμπειρικές αναγνώσεις, o κόσμος των αφηγηματικών περιθωριακών προσώπων βρίσκει εύκολα καταφύγιο στις λογοτεχνικές σελίδες. Γοητεύει τους αναγνώστες και προκαλεί τους συγγραφείς. Συχνότατα προσφέρει αφορμή για την αφήγηση και αποτελεί το πρόσχημα για την έκφραση συγκεκριμένης ιδεολογίας.
Η εφηβική λογοτεχνία ειδικότερα φιλοξενεί συχνά περιθωριακές φιγούρες, εφήβων ή ενηλίκων, για να εξυπηρετήσει ζητήματα της αφήγησης, αλλά και προφανώς επειδή η εφηβεία διακρίνεται για την αντίθεσή της προς την κυρίαρχη ιδεολογία. Το ενδιαφέρον της παρούσας εισήγησης επικεντρώνεται στην εξέταση της ή των θεμελιωδών ταυτοτήτων των περιθωριακών χαρακτήρων, κεντρικών ή περιφερειακών, στη σύγχρονη ελληνική εφηβική λογοτεχνία Η εφηβική λογοτεχνία έχει ωστόσο στενούς δεσμούς τόσο με την παιδική λογοτεχνία, οπότε αναμένεται οι περιθωριακοί αφηγηματικοί τύποι να συμβάλουν σε παιδαγωγικής διάστασης κοινωνικοποιητικούς στόχους, όσο και με την ενήλικη, ή tout court, λογοτεχνία, όπου όμως οι περιθωριακοί τύποι απολαμβάνουν, συχνά με μεροληψία, τη συμπάθεια και την ασυλία της.
Ως περιθωριακό, στην παρούσα μελέτη, θεωρείται το πρόσωπο το οποίο, σύμφωνα με τις αντιλήψεις του αφηγηματικού κόσμου που το περιβάλλει, παρουσιάζει συμπεριφορές οι οποίες αποκλίνουν ή συγκρούονται με τα αποδεκτά κοινωνικά πρότυπα. Για την εξέταση του θέματος, τον εντοπισμό ομολογιών, ομοιοτήτων ή διαφοροποιήσεων των γνωρισμάτων των περιθωριακών τύπων θα αξιοποιηθούν οι προτάσεις της συγκριτικής μεθόδου, υποστηριζόμενες από τη θεωρία της αφήγησης.

Γιαννικοπούλου Αγγελική, Καθηγήτρια, Φώκιαλη Ελίτα, απόφοιτος ΠΜΣ, Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Το εφηβικό μυθιστόρημα στην ηλεκτρονική εποχή

Το πέρασμα από την έντυπη εποχή στην ηλεκτρονική, δεν είναι δυνατόν να αφήσει ανεπηρέαστο το εφηβικό μυθιστόρημα, ιδιαίτερα όταν το αναγνωστικό του κοινό, οι σημερινοί έφηβοι, θεωρούνται παιδιά του διαδικτύου (netgeneration), περνούν ώρες μπροστά στις οθόνες των υπολογιστών, χειρίζονται με ιδιαίτερη ευκολία τις ηλεκτρονικές συσκευές και χαίρονται την ηλεκτρονική επικοινωνία.
Ως πρώτος δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ ηλεκτρονικών υπολογιστών και εφηβικού μυθιστορήματος φαίνεται να λειτούργησε η θεματολογία κάποιων λογοτεχνικών κειμένων για μεγάλα παιδιά και νεαρούς ενήλικους. Άλλοτε το διαδίκτυο με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και τα blogs, άλλοτε παιχνίδια στον υπολογιστή κι άλλοτε συνομιλίες και ανταλλαγές μηνυμάτων μέσω κινητών τηλεφώνων απετέλεσαν το κεντρικό θέμα κάποιων μυθιστορημάτων. Από την άλλη, σε ένα δεύτερο πεδίο επαφής ανάμεσα στις νέες τεχνολογίες και το εφηβικό μυθιστόρημα, τουλάχιστον όσον αφορά τα ελληνικά δεδομένα, εξελίχθηκε η διαρκώς αυξανόμενη σπουδαιότητα της οπτικής τροπικότητας, κυρίως ως εικόνα του γραπτού κειμένου, στο βιβλίο που απευθύνεται σε εφήβους.
Και ενώ η ηλεκτρονική εποχή φαίνεται να επηρεάζει τον κόσμο του εφηβικού λογοτεχνικού βιβλίου, οι ραγδαίες αλλαγές (radicalchanges) επιτελέστηκαν στα μυθιστορήματα εκείνα όπου η λογική του υπολογιστή και του διαδικτύου επηρέασε τον τρόπο γραφής και ανάγνωσής του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Cathy’sBook. Iffoundcall (650)266-8233, που αποτελεί το πρώτο διαδραστικό εφηβικό μυθιστόρημα, καθώς δεν περιορίζεται μόνο στην ανάγνωση του βιβλίου, αλλά συνεχίζει ως διαδικτυακό παιχνίδι στον υπολογιστή, ανταλλαγή μηνυμάτων στο κινητό τηλέφωνο, μελέτη ντοκουμέντων, π.χ. πιστοποιητικά γέννησης ή θανάτου, παρατήρηση εικόνων, αποκρυπτογράφηση χειρόγραφων σημειώσεων και παρατηρήσεων πάνω στο βιβλίο, δημιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών, κλπ.

Ζερβού Αλεξάνδρα, καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Διαχείριση της ιστορικότητας για νεαρούς ενηλίκους στο σύγχρονο μυθιστόρημα.

Στη σύγχρονη λογοτεχνία επιχειρείται η αναδίφηση της νεότερης ιστορίας και ειδικότερα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Πρόκειται για μια τάση που επηρεάζεται φανερά από τη σύγχρονη ιστορική έρευνα. Την συναντούμε και στην λογοτεχνία για εφήβους, στενά δεμένη με τον Καινούριο Διαφωτισμό. Τα επιμέρους γνωρίσματά της είναι:
α. Η προβολή   μιας  χαρακτηριστικής εστίασης από την πλευρά των ηττημένων.
β. Η παρουσίαση ενός παντογνώστη, κάποτε μεταφυσικού, αφηγητή που διαχωρίζεται από τον συγγραφέα.
γ. Η εκμετάλλευση της δευτερογενούς μνήμης.
δ. Η διάθεση επανεκτίμησης προσώπων και γεγονότων.
Σε αυτό το πλαίσιο τίθεται το ερώτημα πώς ακριβώς πραγματοποιείται σήμερα η διαχείριση της ιστορικότητας για χάρη των νεαρών ενηλίκων σε σύγκριση με δύο ακραίες επιλογές: η πρώτη  είναι η αγιοποίηση των θυμάτων, ενώ η δεύτερη έχει σχέση με τη στάση του ρελατιβισμού και την καθημερινοποίηση του κακού. Σημαντικοί συγγραφείς της γενιάς που έζησε τα γεγονότα, όπως ο Γκρας, αλλά και νέοι δημιουργοί ευπώλητων βιβλίων όπως ο Ζούχαρτ ή ο Μπόιν μας βοηθούν να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα.

Κατσίκη-Γκίβαλου Άντα, Καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Αναγκαίες διακρίσεις και θεωρητικές/ιστορικές αναζητήσεις της εφηβικής λογοτεχνίας

Στην ανακοίνωση αυτή, μετά από μια σύντομη ιστορική αναδρομή σε λογοτεχνικά βιβλία με κεντρικό ήρωα ή και δευτεραγωνιστή τον έφηβο (ιδιοποιημένο μυθιστόρημα) και στο νεοελληνικό μυθιστόρημα εφηβείας (Γενιά του 30), θα επικεντρωθούμε στις συνθήκες που συνέβαλαν στη δημιουργία του εφηβικού μυθιστορήματος στο εξωτερικό (Αμερική), στη συνάφεια του είδους αυτού με την εφηβική ηλικία, στα χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες του σύμφωνα με τους Nilsen και Donalson, Caroline Hunt κ.ά. και στην αναγκαιότητα ή μη ύπαρξής του στην εποχή μας. Ιδιαίτερη αναφορά θα γίνει στη σύγχρονη ελληνική εφηβική λογοτεχνία σε σύγκριση με τη ξενόγλωσση. 

Κανατσούλη Μένη, Καθηγήτρια, Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Το σώμα ως τόπος ρεαλιστικός και συμβολικός στην εφηβική λογοτεχνία

Το σώμα ως θεματική για την ψηλάφηση ζητημάτων που άπτονται της εφηβικής λογοτεχνίας θα μελετηθεί στην παρούσα εισήγηση πρώτα απ’ όλα στο πλαίσιο της θεωρίας για την εφηβική λογοτεχνία. Με βάση τον Appleyard και τους Pace Nilsen και K. Donelson, στο πορτραίτο του έφηβου ήρωα και του έφηβου αναγνώστη, προσδιορίζονται ανάμεσα στα βασικά χαρακτηριστικά που του αποδίδονται η σχέση με το σώμα και η σεξουαλικότητα. Το σώμα, επίσης θα τοποθετηθεί, αν και συνοπτικά, στο πλαίσιο της φεμινιστικής λογοτεχνικής κριτικής η οποία επικεντρώνεται, ανάμεσα σε άλλα, στην αμφισβήτηση του κατά πόσο το βιολογικό σώμα είναι αυτό που καθορίζει το φύλο. Στη συζήτηση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία η άποψη της Judith Butler, για την οποία το σώμα όχι μόνο δεν χαρακτηρίζεται από το βιολογικό φύλο, αλλά είναι μια κατηγορία ανοιχτή σε προσδιορισμούς.
Έτσι τα βασικά ζητήματα που θα μας απασχολήσουν σε σχέση με το σώμα, πάντοτε σε συσχετισμό με συγκεκριμένα εφηβικά μυθιστορήματα, οργανώνονται βάσει των παρακάτω αξόνων: σώμα υπό διαμόρφωση, σώμα και σεξουαλικότητα, γκροτέσκο-σώμα, σώμα και ρυπαρότητα, σώμα και απαγορευμένο, σώμα και αμαρτία/αρρώστια, όρια του ανθρώπινου σώματος.

Καρακίτσιος Ανδρέας, Καθηγητής, Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Η ταυτότητα της ασυνέχειας…Παράλληλες αναγνώσεις ιστορικών αφηγήσεων για εφήβους και ενηλίκους.

Τα τελευταία χρόνια -το ιστορικό μυθιστόρημα κυρίως- έχει παραμερίσει τις εθνικές βεβαιότητες και τα ανελαστικά στερεότυπα και κάνει βήματα προς την ανίχνευση κάποιων πλευρών της δικής του ταυτότητας και κυρίως προς την πλευρά του άλλου, την αλήθεια του και την ταυτότητά του. Στα μυθιστορήματα αναπαρίστανται διαδοχικές γενιές που απασφαλίζουν τους εθνικούς μύθους, καθηλώνουν την υπερεθνική αισιοδοξία και ανοίγουν δρόμους για άλλες αναγνώσεις κρίσιμων ιστορικών σταθμών και γεγονότων. Ταυτόχρονα κάνουν βήματα και προς τον άλλο, αναδεικνύουν τη διαφορετικότητα του λόγου και του πολιτισμού του. Η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη και τα ερωτήματα αποφασιστικά. Συνύπαρξη ή σύγκρουση, καταστροφή η σύνθεση, χαλασμός ή ειρήνη;
Υπό το πρίσμα αυτό εξετάζονται δυο μυθιστορήματα: Οι αλήθειες των άλλων του Γ. Θέμελη και Η προφητεία του κόκκινου κρασιού της Λότης Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου.

Κοντολέων Μάνος, Συγγραφέας
Από το μυθιστόρημα εφηβείας σε εκείνα για νεαρούς ενήλικες αναγνώστες και τώρα στα crossover

Η εφηβεία προσφέρει ενδιαφέρον υλικό για μια λογοτεχνική ενσάρκωσή της. Οι κοινωνικές και εμπορικές απόψεις που επικρατούν κατά τις περιόδους όπου αυτές οι ενσαρκώσεις συγγραφικά σχεδιάζονται και εκδοτικά υλοποιούνται επεμβαίνουν όχι μόνο στη μορφή των έργων, αλλά και στην επιλογή του κοινού στο οποίο απευθύνονται
-Μυθιστόρημα εφηβείας: παρουσιάζεται σε μια εποχή όπου αρχίζει η συνειδητοποίηση της σημασίας της εφηβείας και του ρόλου που αυτή παίζει στη μετέπειτα ενήλικη ζωή
-Λογοτεχνία για νεαρούς ενήλικες αναγνώστες: τώρα πλέον οι έφηβοι αντιμετωπίζονται ως μια διακριτή (κοινωνικά, ψυχολογικά, ερωτικά) ομάδα αναγνωστών
-Cross Over: οι εκδοτικές ανάγκες για διεύρυνση του κοινού στο οποίο απευθύνεται κάθε τίτλος, μαζί με τη σταδιακή μείωση του χρόνου της ύστερης εφηβείας (λόγω ένταξης των ηλικιών 16+ μέσα σε μια ευρύτερη καταναλωτική ομάδα) πιέζουν προς την κατεύθυνση της χρήσης τεχνικών αφήγησης που θα ενοποιούν διαφορετικές ηλικιακά ομάδες.

Κωτόπουλος Τριαντάφυλλος Η., Διδάσκων, Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας – Καρασαββίδου Ελένη, Υποψήφια διδάκτωρ, Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Ομοφυλοφιλική ταυτότητα και εφηβική λογοτεχνία

Η αξιακή αναδιάταξη που χαρακτηρίζει την έμφυλη πραγματικότητα στη σύγχρονη εφηβική λογοτεχνία και η υπονόμευση ή και ολική ανατροπή των διακριτικών χαρακτηριστικών προηγούμενων εποχών σηματοδοτεί ταυτόχρονα τη "νομιμοποίηση" ενός πολύπλοκου διαλόγου γύρω από το μοτίβο των "μη κανονικών" σεξουαλικών σχέσεων. Στη συγκεκριμένη εργασία εξετάζεται η λειτουργία της μυθιστορηματικής εκδοχής για την αυθεντικότητα της "άλλης σεξουαλικότητας", καθώς και οι σαθρές κατασκευές τόσο σε επίπεδο ομοφυλοφιλικής φιγούρας όσο και σε επίπεδο ηθικολογικών παραινέσεων. Αναζητήσαμε τα ενοποιητικά στοιχεία ανάμεσα στους ομοφυλόφιλους ήρωες ενός ουσιαστικά κατακερματισμένου, αποσπασματικού και περιθωριακού μυθιστορηματικού κόσμου και διαπιστώσαμε ότι τα ζητήματα που διαρκώς θέτουν οι αναπαραστάσεις σε κείμενα για εφήβους αποκαλύπτουν την προσπάθεια επαναδόμησης του κοινωνικού υποκειμένου μέσα από ένα "εναλλακτικό" μυθιστόρημα που συγκροτεί ένα σύστημα αξιών διαφορετικό από αυτό της επίσημης κοινωνίας.
Για την ανάγνωση και μεθοδολογική προσέγγιση των έργων αξιοποιήθηκαν τα εργαλεία της αφηγηματολογίας σε συνδυασμό με τις θέσεις της φεμινιστικής κριτικής και γενικά της λογοτεχνικής κριτικής για τις έμφυλες διαφορές. Ο συγκεκριμένος τρόπος προσέγγισης επιτρέπει να αναδειχτούν οι κώδικες ανάγνωσης των μυθιστορημάτων και να αποκαλυφθεί η διαλεκτική σχέση ανάμεσα στον κυρίαρχο και στον περιθωριακό λόγο που καθορίζει τελικά τη διαμόρφωση της όποιας συλλογικής συνείδησης.

Λαλαγιάννη Κική, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
Η λογοτεχνία για νέους στη Γαλλία σήμερα. Η περίπτωση της λογοτεχνίας  δεύτερης γενιάς μεταναστών του Μαγκρέμπ ('littératurebeure')

Γεννημένη στη δεκαετία του ’80, η «λογοτεχνία beure», μία λογοτεχνία της αμφισβήτησης και της διεκδίκησης, αποτελεί τη μαρτυρία των γάλλων συγγραφέων που προέρχονται από την μετανάστευση των χωρών του Μαγκρέμπ στη Γαλλία. Οι ανυπέρβλητες δυσκολίες των μεταναστών και των παιδιών τους να προσαρμοστούν στη γαλλική κοινωνία και όλα τα προβλήματα ταυτότητας που απορρέουν από αυτό, αποτυπώνονται στη λογοτεχνία beure. Ενσαρκώνοντας στο έπακρο αυτό που η Nancy Huston ονομάζει «l’entre-deux»,  ανάμεσα σε δύο κουλτούρες και σε δύο γλώσσες, – «ούτε Αραβας ούτε Γάλλος» γράφει η Mehdi Charef – , οι νέοι δεύτερης γενιάς μεταναστών κινούνται ανάμεσα σε δύο αντίθετους χώρους, τόσο σε επίπεδο πολιτισμικό όσο και γλωσσικό, θρησκευτικό και αξιολογικό. Αν και συνήθως αυτοβιογραφικά, τα μυθιστορήματα για νέους των συγγραφέων beure αναφέρονται μεν στο χάσμα των γενεών, δηλαδή την εξέγερση των νέων ενάντια στους παραδοσιακούς μουσουλμάνους γονείς και ενάντια στη γαλλική κοινωνία, ασχολούνται, όμως, κυρίως και όλο και περισσότερο με τη οικονομική και ταυτοτική σύγχυση του κάθε μετανάστη, και ιδιαίτερα του νεαρού μετανάστη, που πολεμά την περιθωριοποίηση και την απόρριψη, αλλά και που δεν ενδίδει στην ισοπεδωτική ένταξη.
Στην εισήγησή μας θα παρουσιάσουμε ένα ιστορικό της λογοτεχνίας beure και των βασικών αναζητήσεών της, την επίδραση των πολιτικών γεγονότων στη λογοτεχνική δημιουργία και στην έκδοση  καθώς και τα στάδια μετεξέλιξής της από το ’80 μέχρι σήμερα μέσα από έργα των «κλασσικών» αλλά και των πλέον σύγχρονων εκπροσώπων της:  Leila Houari, Nacer Kattane, Azouz Begag, Faiza Guène και πολλών άλλων.

Νικολουδάκη-Σουρή Ελπινίκη, Επίκουρη Καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Ιθαγένεια, εξωτισμός και περιπέτειες εφήβων ή νέων στην πεζογραφία της Λίτσας Ψαραύτη

Στην πεζογραφία της Λίτσας Ψαραύτη η συνάρτηση χώρου, χρόνου και προσώπων ευνοεί την ταξινόμηση των εφηβικών και νεανικών μυθιστορημάτων της στις εξής κατηγορίες:

1. Τα μυθιστορήματα Το αυγό της έχιδνας (1991), Το μυστικό τετράδιο, Επικίνδυνα παιχνίδια (1999) και Το φιλί της ζωής (2005) ανήκουν στο αστικό κοινωνικό μυθιστόρημα. Χώρος πλοκής είναι η σύγχρονη Αθήνα και ήρωες έφηβοι ή νέοι, ευπαθείς στο ΑΙDS και στα ναρκωτικά, απογοητευμένοι από τις ταραγμένες οικογενειακές σχέσεις ή την αναγκαστική μετακίνηση στη μεγαλούπολη.
2. Τα μυθιστορήματα Το διπλό ταξίδι (1987), Η εξαφάνιση (1992), Όνειρα από μετάξι  (2002),  Η σπηλιά της Γοργόνας (2007) στοιχειοθετούν ένα μυθιστορηματικό είδος  δραματικής μαρτυρίας, κράμα ψυχογραφίας και ιστορικότητας, όπου η πρόσληψη της βιωμένης ιστορικής στιγμής, οι συνειρμοί του ξεριζωμού και της προσφυγιάς καθορίζουν το περιεχόμενο και την αφήγηση.
3.  Τα μυθιστορήματα Στα βήματα του Σαμοθήριου (1983), Τα δάκρυα της Περσεφόνης (1994) και Το χαμόγελο της Εκάτης (1995) ανήκουν στο είδος του ιστορικού μυθιστορήματος και έχουν θέμα τους τη συνάντηση των νέων με τον μύθο, την προϊστορία και σημαντικές ιστορικές περιόδους της ιθαγένειας.
4. Στο είδος του ταξιδιωτικού μυθιστορήματος, τέλος, ανήκουν τα έργα Ένα καλοκαίρι στη σκιά του Βούδα (1985), Το αίνιγμα της πέτρινης γενειάδας (1988) και Άρωμα καλοκαιριού (2000).

Στην εισήγηση διερευνώνται οι όψεις της ιθαγένειας και του εξωτισμού, όπως τις συναντούμε στα έργα των κατηγοριών 2, 3 & 4, και εξετάζεται ο μετασχηματισμός τους σε πλοκή. Από τις τεχνικές της αφήγησης ενδιαφέρουν το πρόσωπο του αφηγητή, οι εστιάσεις και η διαχείριση του χρόνου, σημεία που σχετίζονται, ιδιαίτερα, με τη δραματικότητα και την ιδεολογία των κειμένων.  Υπό τις προϋποθέσεις αυτές το δίπολο ιθαγένεια vs εξωτισμός παίρνει τη μορφή μιας εκτεταμένης μετωνυμίας ιστορικών αναμετρήσεων, πολιτισμικών συγκρίσεων και μυστηρίου, όπου ο ήρωας δοκιμάζεται και διαμορφώνεται.

Οικονομίδου Σούλα, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Για ένα κορίτσι σαν και σένα…: ιστορίες καθημερινής εφηβείας

Θα επικεντρωθούμε στα ελληνικά  εφηβικά μυθιστορήματα τα οποία απευθύνονται σε κοριτσίστικο αναγνωστικό κοινό άνω των 12 ετών, χρησιμοποιώντας και  ξένα παραδείγματα που, επειδή προηγήθηκαν, φαίνεται να λειτουργούν ως πρότυπα για τους Έλληνες συγγραφείς. Θα δείξουμε τα κοινά γνωρίσματα αυτών των βιβλίων, τόσο σε επίπεδο περιεχομένου όσο και σε επίπεδο μορφής, τα οποία τα καθιστούν μία αναγνωρίσιμη κατηγορία βιβλίων εφηβικής λογοτεχνίας.
Θα εξετάσουμε τα εξής επιμέρους ζητήματα:
Α) Πώς συνδέονται με το σημερινό κοινωνικο-ιδεολογικό περιβάλλον.
Β) Τι αναπαραστάσεις (κοριτσιών/αγοριών) εφήβων εμπεριέχουν,  αλλά και τι αναπαραστάσεις σχέσεων μεταξύ αγοριών και κοριτσιών.
Γ) Είναι διδακτικά; Εάν ναι, πώς εκφέρεται ο διδακτισμός τους;
Δ) Πρόκειται για ‘καλή’ ή ‘ελαφριά’ λογοτεχνία; Μπορούμε να επιμένουμε σε μία τέτοια διχοτόμηση και σε  μία κανονιστική αντίληψη περί ‘καλής’ λογοτεχνίας, όταν μιλούμε για βιβλία δημοφιλή που κυκλοφορούν κατά χιλιάδες; Εντέλει τα βιβλία αυτά ‘κατασκευάζουν’ τις προτιμήσεις του αναγνωστικού τους κοινού  ή απλώς ανταποκρίνονται σ΄ αυτές ;

Παπαδάτος Γιάννης Σ., Διδάσκων, Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε.
Ο έφηβος σε μυθιστορήματα του Μέλβιν Μπέρτζες

Πεδίο έρευνας της εισήγησης αποτελούν μεταφρασμένα στην Ελλάδα μυθιστορήματα του Μέλβιν Μπέρτζες. Συγκεκριμένα εξετάζονται, από κοινωνιολογικής πλευράς και σε μια σύνθεση των απόψεων της R. Lukens και του γενετικού δομισμού του L. Goldmann, η στάση των θεσμών και των ομάδων απέναντι στον έφηβο, καθώς και οι αντιθέσεις-συγκρούσεις του έφηβου απέναντι στον εαυτό του, στα άτομα και στην κοινωνία. Τα μυθιστορήματα που λαμβάνονται υπόψη είναι τα: Μπίλλυ Έλιοτ, Junk, Η παράδοξη ζωή μιας έφηβης. O ήρωας έφηβος του Μπέρτζες είναι ένας τραγικός ήρωας ο οποίος υπερβαίνει τα προδιαγεγραμμένα σύνορα και τα κατασκευασμένα στερεότυπα, για να αποδειχθεί ότι δρα «ηθελημένα» εν μέσω «αυθεντικών αξιών», προκειμένου να ανασκευάσει τα πλαίσια της κοινωνίας και δεικνύοντας τα θνησιγενή κενά της και, ταυτόχρονα, υψώνει στους ώμους του τη μοίρα μιας «κοινότητας».

Παπαντωνάκης Γεώργιος, Επίκουρος Καθηγητής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Νεανική λογοτεχνία και δευτεροπρόσωπη αφήγηση

Η διεθνής βιβλιογραφία εστιάζει την προσοχή της κυρίως στην πρωτοπρόσωπη και τριτοπρόσωπη οπτική γωνία στα αφηγηματικά κείμενα. Υπάρχει, ωστόσο, και η σε δεύτερο πρόσωπο αφήγηση, η οποία είτε έχει παραμεληθεί ως απλή περίπτωση είτε έχει παρερμηνευθεί ή καλύτερα έχει λανθασμένα προσληφθεί από τον αναγνώστη, συχνά και από τον μελετητή. Στην εργασία μας αυτή παρακολουθούμε τη διεθνή βιβλιογραφία στο θέμα της δευτεροπρόσωπης  αφήγησης, εξετάζοντας τις ποικίλες εκδοχές και τους υποτύπους της, με παραδείγματα από την παγκόσμια και την ελληνική νεανική λογοτεχνία. Εστιάζουμε την προσοχή μας επίσης στο σημείο εκείνο που οδηγεί σε παρανόηση και παρερμηνεία του όρου και διευκρινίζουμε τι ακριβώς εννοούμε –ή πρέπει να εννοούμε-, όταν αναφερόμαστε σε αφήγηση δευτέρου προσώπου.

Πολίτης Δημήτρης, Λέκτορας, Τμήμα Επιστημών Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Πανεπιστήμιο Πατρών.
Ανήσυχη Εφηβεία vs. Ενήλικη Εξουσία: Η "Κατάθεση" του Ρόμπερτ Κόρμιερ

Από την εμφάνισή του ακόμη (αρχές της δεκαετίας του 1980) μέχρι σήμερα, ο Αμερικανός συγγραφέας Ρόμπερτ Κόρμιερ (Robert Cormier, 1925-2000) διεκδικεί πρωτοποριακή θέση στο χώρο της Λογοτεχνίας για Παιδιά και Εφήβους. Εκτός από την τολμηρή θεματική των έργων του (ανήσυχη εφηβεία, διεφθαρμένη εξουσία, προδοσία, ενοχές, παράνοια, φόβος, ψυχώσεις, κ.ά.), το στίγμα της λογοτεχνικής του γραφής για εφήβους συνιστά κυρίως η μερική απομάκρυνση από τις διαπροσωπικές σχέσεις ή τις ατομικές αναζητήσεις των ηρώων του, καθώς και η επίμονη εστίαση/εμβάθυνση στην επενέργεια των εξωτερικών καταστάσεων και των δυνάμεων που τους πιέζουν και τους ελέγχουν. Σε μυθιστορήματα, όπως για παράδειγμα Ο Πόλεμος της Σοκολάτας και Είμαι το Τυρί, ο Κόρμιερ εμπλέκει μέσα από ιδιαίτερα σύνθετες μυθοπλαστικές αφηγήσεις αυτούς τους ήρωες σε καταστάσεις αντιπαράθεσης με προσωποποιημένες ή απρόσωπες εξουσιαστικές δυνάμεις/δομές, δίνοντας παράλληλα έμφαση σε σχεδόν κινηματογραφικές πρακτικές διαλόγου (με τη δυναμική των οποίων αναπτύσσει κυρίως τους χαρακτήρες του). Όλα αυτά τα στοιχεία, τα οποία εξετάζουμε διεξοδικά στο πλαίσιο της παρούσας ανακοίνωσης, σε συνδυασμό με την ευαισθησία, με το ρεαλισμό αλλά και την αναγνώριση της σκοτεινής πλευράς της ζωής που προσδίδει στα μυθιστορήματά του Κόρμιερ μια "ζοφερή" αίσθηση, προσδιορίζουν τελικά την ιδιαίτερη ποιητική του και εξυπηρετούν τους βαθύτερους στόχους του: να προβάλει την ανήσυχη φύση και τα προβλήματα της εφηβείας, να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση και την πρωτοβουλία των (εφήβων) ηρώων του, να ενεργοποιήσει την (εγγενή) τάση της ανεξαρτησίας και της αυτοτέλειάς τους απέναντι στους ενήλικους φορείς της εξουσίας.

Τσιλιμένη Τασούλα, Επίκουρη Καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας) - Πανάου Πέτρος, Λέκτορας, Σχολή Επιστημών Αγωγής, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Η «γλώσσα» των εφήβων στο σύγχρονο ελληνικό εφηβικό μυθιστόρημα.

Στην εισήγηση μελετάται η γλώσσα που χρησιμοποιούν οι ήρωες/χαρακτήρες στο σύγχρονο ελληνικό εφηβικό μυθιστόρημα. Σε συγκεκριμένο ερευνητικό υλικό διερευνώνται οι γλωσσικοί κώδικες επικοινωνίας των νέων, που υιοθετούνται από τους συγγραφείς, καθώς και οι σκοποί αυτής της επιλογής. Τίθενται ερωτήματα και υποθέσεις όπως: Είναι ένας τρόπος να αγγίξουν το αναγνωστικό κοινό των εφήβων στους οποίους απευθύνονται; Η χρήση της  argot προβάλλεται ως αμφισβήτηση της εξουσίας των ενηλίκων; Ταυτίζονται πιο εύκολα οι αναγνώστες με τους συγκεκριμένους χαρακτήρες ή και το αντίθετο; Αποτελούν γλωσσικά πρότυπα οι ήρωες αυτοί για τους αναγνώστες;
Η ανάλυση, εν μέρει, θα στηριχθεί σε σχετικές παραδοχές της κοινωνιογλωσσολογίας καθώς και στη θεωρία του Foucault σε ό,τι αφορά την «δύναμη-εξουσία» και τη σχέση της με τη γλώσσα. Στην ανακοίνωση εκτίθενται και οι απόψεις  ορισμένου αριθμού Ελλήνων και Ελληνίδων συγγραφέων για τους λόγους υιοθέτησης αυτού του τύπου της γλώσσας.

Φρέρης Γιώργος, Kαθηγητής, Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας & Φιλολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Η Εφηβεία ως λογοτεχνικό θέμα: φαντασία και πραγματικότητα

Αφού ορίσουμε σύντομα την εφηβεία ηλικιακά και διαπιστώσουμε τα κύρια χαρακτηριστικά της σήμερα, θα εξετάσουμε πως αυτή εκφράζεται ως θέμα λογοτεχνικό στις μέρες μας, στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο και θα τη συγκρίνουμε με τη λογοτεχνική έκφραση παλαιοτέρων γενιών.
Πιο ειδικά θα επικεντρωθούμε στη συνειδητοποίηση του «θανάτου της παιδικής ηλικίας» από τον/την έφηβο και την αδυναμία τους να ενταχθούν στον κόσμο των ενηλίκων, γεγονός που τους προκαλεί ποικιλόμορφη κρίση και θα μελετήσουμε πως αυτή η «διαταραχή» διαγράφεται μέσα από το σύγχρονο ευρωπαϊκό εφηβικό μυθιστόρημα και πως αυτή η επονομαζόμενη «εφηβική κρίση» αποτυπώνεται μεταξύ της ουτοπικής ιδέας και της πραγματικής αντιμετώπισης στην περίοδο της εφηβείας αλλά και αργότερα, πολλές φορές στη μετέπειτα κοινωνική συμπεριφορά του ενήλικα.
Ως βασικό θεωρητικό υπόβαθρο της ανάπτυξης του θέματός μας θα είναι το έργο LaCausedesadolescents (Το Πρόβλημα των εφήβων) της Γαλλίδας ψυχιάτρου Françoise Dolto (Φρανσουάζ Ντολτό, 1908-1988) που δημοσιεύθηκε το 2003, στις εκδόσεις Pocket  στο Παρίσι, 15 χρόνια μετά το θάνατό της.

Χρονάκη Άλκηστη, Εκπαιδευτικός-Υποψήφια Διδάκτωρ, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. 
Αλληλεπίδραση μεταξύ νέων αναγνωστών και εφηβικών μυθιστορημάτων

Ο αναγνώστης αποτελεί αναπόσπαστο μέρος ενός βιβλίου, καθώς χωρίς αυτόν το βιβλίο δεν υφίσταται. Η μελέτη επομένως της ανταπόκρισης πραγματικών αναγνωστών στα λογοτεχνικά κείμενα είναι εξίσου σημαντική, καθώς μας δίνει πληροφορίες για τους τρόπους με τους οποίους αποδίδουν νόημα στα κείμενα που διαβάζουν. 
Στόχος αυτής της ανακοίνωσης είναι να παρουσιάσει την ανταπόκριση νέων, πραγματικών αναγνωστών στα εφηβικά βιβλία που διαβάζουν. Πρόκειται για τα αποτελέσματα μιας έρευνας που διεξάχθηκε στο πλαίσιο της διδακτορικής μου διατριβής. Ως πεδίο έρευνας επιλέχθηκαν οι δανειστικές βιβλιοθήκες του Δήμου Θεσσαλονίκης όπου δημιουργήθηκαν ομάδες ανάγνωσης εφήβων ηλικίας 11-15 ετών. Οι ομάδες συναντιόντουσαν σε καθορισμένο χρόνο ανά δεκαπενθήμερο και συζητούσαν βιβλία που είχαμε επιλέξει από κοινού. Οι συζητήσεις τους καταγράφονταν και η μελέτη τους φανερώνει τους τρόπους με τους οποίους ανταποκρίνονται σε εφηβικά μυθιστορήματα, καθώς και σε τι συνίσταται η αλληλεπίδραση μεταξύ αναγνώστη και βιβλίου.
Τα παραδείγματα που θα αναφερθούν είναι από συζητήσεις με τις ομάδες πάνω στο βιβλία Το Μυστικό Τετράδιο της Λίτσας Ψαραύτη και το Γεύση Πικραμύγδαλου του Μάνου Κοντολέων.

Επιστημονική επιτροπή:
Κανατσούλη Μελπομένη, Καθηγήτρια ΤΕΠΑΕ, Πρόεδρος Συνεδρίου
Βακαλόπουλος Κωνσταντίνος, Καθηγητής ΤΕΠΑΕ
Βρύζας Κων/νος, Καθηγητής ΤΕΠΑΕ
Γαβριηλίδου Σοφία, Λέκτορας ΤΕΠΑΕ
Δάγκας Αλέξανδρος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΠΑΕ
Καρακίτσιος Ανδρέας, Καθηγητής ΤΕΠΑΕ
Σέμογλου Ουρανία, Επίκουρη Καθηγήτρια ΤΕΠΑΕ
Τσιούμης Κωνσταντίνος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΠΑΕ
Τσοκαλίδου Ρούλα, Επίκουρη Καθηγήτρια ΤΕΠΑΕ
Χατζησαββίδης Σωφρόνης, Καθηγητής ΤΕΠΑΕ
Οργανωτική επιτροπή:
Γαβριηλίδου Σοφία, Λέκτορας ΤΕΠΑΕ
Δρούγκα Κλεονίκη, Εκπαιδευτικός – Διδάκτωρ
Κανατσούλη Μελπομένη, Καθηγήτρια ΤΕΠΑΕ
Καρακίτσιος Ανδρέας, Καθηγητής ΤΕΠΑΕ
Κωτόπουλος Τριαντάφυλλος, Διδάσκων, Παν. Δ.Μακεδονίας
Μελενικιώτου Μάρθα, Εκπαιδευτικός

Υπεύθυνος ιστοσελίδας – σχεδίαση προγράμματος
Γιάννης Μιχάλης, Ειδικός Επιστήμων

1ο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΦΗΒΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΩΝ