Η αβάστακτη ελαφρότητα του είναι

Μίλαν Κούντερα

Ο συγγραφέας εδώ επιχειρεί μια ανάλυση της αβεβαιότητας και του τυχαίου που διέπουν, τις καθόλου γνωστές διεργασίες της ανθρώπινης ψυχής, πάνω στις σχέσεις εξάρτησης των δύο φύλλων. Προσπαθεί να χαράξει μονοπάτια ανάμεσα στους σκοτεινούς βάλτους των διάφορων ανθρωπίνων αντιδράσεων, με την ελπίδα ότι αυτά τα μονοπάτια θα οδηγήσουν σε μια ουσία. Βλέπω όμως να οδηγούν στο μοιραίο, μιας και τα μυστήρια της ανθρώπινης ψυχής δεν αποκαλύπτονται σε κανέναν και κατ’ επέκταση ούτε στην πένα του κορυφαίου Τσέχου συγγραφέα. Είμαι σίγουρος ότι το γνωρίζει καλά αυτό.

Βασανίζει του ήρωές του. Περιστρέφεται γύρω τους ασταμάτητα – δεν έχουμε καν την ανάλυση ή περιγραφή τοπίων, πόλεων, δρόμων, δωματίων – με σκοπό το απόλυτο. Δηλαδή να κάνει ένα έστω μικρό βήμα μπροστά σ’ αυτόν τον ατελείωτο σκιώδη δρόμο των δονήσεων της ψυχής, τη στιγμή που νιώθει κανείς να συνδέεται ερωτικά με άλλον άνθρωπο. Το αποτέλεσμα είναι ένας πολύχρωμος ζωγραφικός πίνακας αναγκαστικών επιλογών η αφηρημένων κινήσεων που προϋποθέτουν ένα είδος αιχμαλωσίας στη μοίρα. Τίποτα δεν είναι χειρότερο από το μηδέν, από την πρώτη φορά, από το ελαφρύ.

Ο Τόμας πιστεύει ότι ο έρωτας δεν έχει καμία σχέση με την σεξουαλική επαφή. Ξαφνικά μετά από αυτή τη δήλωση ξεπετάγεται μέσα από τις σελίδες αυτό που πιθανόν να είναι το νόημα και η ουσία του βιβλίου. Η αιώνια πάλη μεταξύ σώματος και πνεύματος, λογικής και ψυχής, από την οπτική γωνία του έρωτα αυτή τη φορά. Τα διάφορα βιολογικά ερεθίσματα έχουν να πολεμήσουν με τις διάφορες και πολύπλοκες συναισθηματικές ευαισθησίες. Αφού λοιπόν μάχονται, συγκρούονται και τέλος διαλύονται μέσα στο πεδίο μάχης του κόσμου μας, δημιουργούν ουσιώδη φιλοσοφικά ερωτήματα.

Το βιβλίο είναι μοναδικό γιατί αυτά τα φιλοσοφικά ερωτήματα μας αγγίζουν όλους ανεξαιρέτως. Ο συγγραφέας προσπαθεί ν’ αφαιρέσει, από ένα ακατέργαστο κομμάτι μάρμαρο, ότι περισσεύει με απώτερο σκοπό κι ελπίδα να σχηματιστεί στο τέλος η αλήθεια. Στις σελίδες «ακούμε» τα πρώτα σκαλίσματα από αυτή την εργασία.

Τραμουντάνας Σπύρος

Η ΑΒΑΣΤΑΚΤΗ ΕΛΑΦΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ